بخل منافقان (قرآن)از صفات منافقان که در آیات قرآن به آن اشاره شده، «بخل‌ورزی» است. ۱ - خصلت منافقانبخلورزى، از اوصاف منافقان: «الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ ... وَ يَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ ...؛مردان منافق و زنان منافق، ... و دست‌هایشان را (از انفاق و بخشش) می‌بندند....» ۲ - بخل از انفاقبخل بعضى منافقان از انفاق، به رغم برخوردارى از مال و تعهد قبلى خويش با خدا: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ ... • ... يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا وَ لَقَدْ قالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَ كَفَرُوا بَعْدَ إِسْلامِهِمْ وَ هَمُّوا بِما لَمْ يَنالُوا وَ ما نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْناهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْراً لَهُمْ وَ إِنْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذاباً أَلِيماً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَ ... • فَلَمَّا آتاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ ...؛ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن ... بعضی از آنها با خدا پیمان بسته بودند که: اگر خداوند ما را از فضل خود روزی دهد، قطعا صدقه خواهیم داد؛ ... اما هنگامی که خدا از فضل خود به آنها بخشید، بخل ورزیدند....» ۳ - بخل در امر خیربخلورزى منافقان مدینه، در اجراى امر خیر: «قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَ الْقائِلِينَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنا ... • أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ ...؛ خداوند کسانی که مردم را از جنگ باز می داشتند و کسانی را که به برادران خود می‌گفتند: بسوی ما بیایید (و خود را از معرکه بیرون کشید) ... آنها در همه چیز نسبت به شما بخیلند....» ۴ - آثار بخل منافقانآثار بخل‌ورزی منافقان عبارتند از: ۴.۱ - عدم جهادبخلورزى منافقان، سبب شركت نكردن آنان در جهاد: «قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَ الْقائِلِينَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنا وَ لا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا • أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذَا جَاء الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشَى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُم بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُوْلَئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا؛ خداوند كسانى كه مردم را از جنگ باز مى‌داشتند و كسانى را كه به برادران خود مى‌گفتند: به سوى ما بياييد (و خود را از معركه بيرون كشيد) بخوبى مى‌شناسد؛ و آنها مردمى ضعيفند و جز اندكى پيكار نمى‌كنند. آنها در همه چيز نسبت به شما بخيلند؛ و هنگامى كه لحظات ترس و بحرانى پيش آيد، مى‌بينى آنچنان به تو نگاه مى‌كنند، و چشمهايشان در حدقه مى‌چرخد، مانند كسى كه مى‌خواهد قالب تهى كند! امّا وقتى حالت خوف و ترس فرو نشست، زبانهاى تند و گزنده خود را با انبوهى خشم بر شما مى‌گشايند و سهم خود را از غنایم مطالبه مى‌كنند. در حالى كه در مال حريص و بخيلند؛ آنها هرگز ایمان نياورده‌اند، از اين رو خداوند اعمالشان را حبط و نابود كرد؛ و اين كار بر خدا آسان است.» ۴.۲ - در زمره فاسقانبخلورزى منافقان از پرداخت زکات، مايه قرار گرفتن در زمره فاسقان: ۱. «وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ • فَلَمَّا آتاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَ تَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ • اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقِينَ؛از آنها كسانى هستند كه با خدا پيمان بسته بودند: اگر خداوند ما را از فضل خود روزى دهد، قطعاً صدقه و زكات خواهيم داد؛ و از صالحان و شاكران خواهيم بود. امّا هنگامى كه خدا از فضل خود به آنها بخشيد، نسبت به آن بخل ورزيدند و سرپيچى كردند و روى برتافتند. چه براى آنها استغفار كنى، و چه نكنى، حتّى اگر هفتاد بار براى آنها استغفار كنى، هرگز خدا آنها را نمى‌آمرزد؛ چرا كه خدا و پيامبرش را انكار كردند؛ و خداوند گروه فاسقان را هدایت نمى‌كند.» ۲. «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ • الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ • الَّذِينَ هُمْ يُراؤُنَ • وَ يَمْنَعُونَ الْماعُونَ؛پس واى بر نمازگزاران، همان كسانى كه در نماز خود سهل انگارى مى‌كنند. همان كسانى كه ریا مى‌كنند، و حتى از عاریه دادن وسايل ضرورى زندگى به ديگران خوددارى مى‌كنند.» برخى مفسران گفته‌اند: مورد آيه منافقان‌اند و مقصود از «يمنعون الماعون» پرداخت نكردن زكات است. ۵ - پانویس۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۱۴۲، برگرفته از مقاله «صفات منافقان (بخل)». |